Zeka Çeşitleri

İnsan beyni üzerinde yapılan araştırmalar İnsan zekasını değerlendirebilmek için birçok parametreye gerek duyulduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu da doğal olarak insan zekasını çeşitlendirmeye veya türlerine göre ayırt edilmesine neden olmuştur. Bu konuda birçok araştırma yapılmış ve birçok teori ortaya atılmıştır.
Bu teoriler için en çok rağbet gören ise Prof. Howard Gardner tarafından ileri sürülen çoklu zeka teorisi olmuştur. Prof. Howard Gardner tarafından bir çok çocuk üzerinde yapılan araştırmalardan sonra bu zeka türleri 8 başlık altında toplanmıştır. Bu zeka çeşitleri makale devamında ayrıntılı ele alınmıştır.

Dilsel Zeka

Bu zeka türü konuşma, yazma dillerinde sözcükleri, vurguları, konu anlatımlarını etkili kullanma yeteneği olarak kendini göstermektedir. Aynı zamanda farklı dilleri öğrenebilme yeteneği olarak da kendini göstermektedir. Özellikle doğuştan itibaren ailede birkaç dilin kullanılması ve ailelerin eğitim düzeyinin yüksel olması dilsel zeka gelişimini etkileyen en önemli faktörlerden bir tanesidir. Dilsel zekanın gelişmiş olması diğer zeka türlerinin gelişmesinde önemli rol oynar. Çünkü insanın öğrenebilme yeteneğinin temelinde anlaşma dili gelir. Yapılan araştırmalarla farklı diller öğrenmenin de dilsel zekayı geliştirdiği, hatta öğrenilen her kelimenin beyinde nöral ağlar oluşturarak beyin gelişimine katkıda bulunduğu gözlenmiştir.

Sosyal Zeka

Sosyal Zeka diğerlerinin duygularını anlama yani, empati yeteneğidir. Sosyal zekanın gelişmesinde en önemli unsur beyinde yerleşen Amigdala’dır. Duygulardan sorumlu bu beyin çekirdeği, insanın karar vermesinde etkili rol oynar. Sosyal zekayı etkileyen faktörlerden bir tanesi de insanın büyüdüğü ortam ve sosyal çevresidir. Bu açıdan bakıldığında sosyokültürel yapıların insanların sosyal zekalarında çok önemli bir yeri olduğunu söyleyebiliriz. Aynı zamanda insanların yaşlandıkça sosyal zekalarının geliştiğini de söylemek mümkün. Zira çok farklı kişiliklere sahip insanlarla tanışmak ve konuşmak da bu zeka türünün gelişmesine yardımcı olur. Çocukluk döneminde sosyal zekayı geliştiren bir hususta çocukların hayvanlarla iç-içe büyümeleridir. Özellikle evlerinde hayvan besleyen ailelerin çocuklarının beyinleri sosyal zeka konusunda çok geliştiği gözlemlenmiştir. Aynı zamanda ailelerin diğer insanlarla ilişkileri, hayvanlara yaklaşımları çocukluk döneminde sosyal zekayı etkileyen en diğer hususlar olarak sıralanabilir.

Mantık ve Matematiksel Zeka

Birçok IQ testinin yoğunlaştığı  Mantık ve Matematiksel Zeka, insanların olaylar arasında deterministik yani sebep sonuç ilişkisi kurabilme yeteneği ile ilgili bir zeka türüdür. Bu zeka türünün diğerlerinden farkı ise daha ölçülebilir olmasıdır. Genellikle matematik ve mantık soruları aracılığı ile yapılan bu testler 18 yaş üstü insanlar için geçerli değildir. Aileler tarafından çocuklara yapılan test seçiminde de dikkatli olunmalıdır. Zira çocuğunuza aptal muamelesi yada kaldıramayacağı sorumluluklar yüklenmesine neden olabilir. Bu da çocukluk döneminden başlayarak çocukların hayatında geri dönüşümü zor olan travmalar oluşmasına neden olabilir. Daha detaylı bilgi için Zeka ve Zeka Testleri konusuna buradan bakabilirsiniz...

Mekansal veya Görsel Zeka 

Görsel zeka türünü insanın daha önce gördüğü veya görmediği bir nesneyi, mekanı kafasında canlandırma yeteneği olarak kendini gösterir. Özellikle görsel sanatlarla uğraşmak, sıkı-sık gezintilere çıkmak, görmediğiniz yerlere gitmek bu zeka türünün gelişmesine katkıda bulunur.  Daha önce gidilen bir yere tekrar gidebilmek, belirli yakınlıktan gitmediğiniz konumların yerini hayal edebilmek veya belirli bir adresi kolayca bulabilmek bu zeka türünün gelişmişliğini gösterir.

Müzik Zekası

Müzik zekası Diğer zeka türlerine oranla kalıtsal olarak bulunan bir zeka türüdür. Geliştirilmesi için müzik zekası altyapısının olması çok önemlidir. Sadece müzik üretiminde değil aynı zamanda seslere veya notalara karşı duyarlılık veya kendini müzikle ifade edebilme yeteneği müzik zekasının en önemli göstergelerinden biridir. Müzik zekasının diğer zeka türlerinden en önemli farkı ise , bu zeka türünün kendini çok belli etmesidir. Müzik zekası gelişmiş kişiler toplum içinde kendini çok belli eder ve ön planda olurlar. Toplumun çok az yüzdesinde bu zeka türü gelişmiş olsa da doğru eğitimle bu zeka türünün belirli düzeyde geliştirilmesi mümkündür.

Bedensel Zeka

Çoğu insanda bu zeka türü gelişmiş olsa da özellikle sporcularda, aktörlerde, dansçılarda bir anlamda vücudunu kullanarak iş yapan insanlarda daha gelişmiştir. Bedensel zeka insanların vücutlarını, ellerini, ayaklarını, başlarını vb. organlarını etkili kullanma yeteneğidir. Hatta konuşma sırasında ellerini, mimiklerini, duruşunu çok iyi ayarlayabilmek de bu zeka türünün gelişmişliğinin bir göstergedir.

İçedönük Zeka

Bu zeka türü insanın kendisini tanıyabilme, kendi idare etme ve tanıma kapasitesi ile ölçülür. Sosyal davranışları ve sosyal ortamlarda sergilediği yaklaşımlar İçedönük Zeka türünün anlaşılabilmesi için en önemli araçlardan bir tanesidir. Buna rağmen çok gelişmiş beyinlerde özellikle 18 yaş üstü insanlarda sadece çoğunluğun yaptığı eylemlere göre kişinin içedönük zekasını değerlendirmek imkansızdır.

Doğal Zeka

Sosyal zekayla doğrudan ilişkili olan Doğal Zeka insanın gelişim sürecinde çok önemli bir yer alarak diğer zeka türlerinin gelişmesinde önemli rol oynar. Özellikle hayvanlara, çevreye, doğa olaylarına ilgili olmaları, doğal zekanın gelişmişliğini gösterir. Doğal zeka gelişimini etkileyen bir çok faktör vardır. Bunlarında başında çocukluk döneminden itibaren hayvanlarla iç-içe yaşamak, doğada yürüyüşler yapmak, gezilere gitmek, deniz kenarında yaşamak vb. gösterebiliriz.

Bunların dışında bazı araştırmacılar tarafından öne sürülmüş duygusay zeka kavramı da mevcuttur. Ama daha önce sıraladığımız zeka çeşitleri arasında bu zeka türünün tüm özellikleri olduğunu düşünüyorum.

Teknolojini gelişmesine hayatımıza girmiş diğer bir konu ise yapay zekadır. Buradan yapay zeka ile ilgili yazıyı okuyabilirsiniz.