Birinci dünya savaşının en zor zamanlarıydı. Ermeni çeteler sadece Osmanlı içinde katliamlar yapmıyordu. Kafkaslarda çok aktiflerdi. On binlerce Azeri türkünü kadın çocuk demeden katlettiler.
Enver Paşa, Azerbaycan ve Dağıstan'ın Osmanlı'dan yardım talep etmesi üzerine kurdurduğu Kafkas İslam Ordusunun kumandanlığına kardeşi Nuri Paşa'yı getirdi.
Ağabeyi Enver Paşa'nın talimatıyla henüz 28 yaşındayken, 12 bin kişilik ordunun başına geçen ve kısa zamanda başta Bakü olmak üzere Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerini düşman işgalinden kurtaran Nuri Paşa (Killigil) tüm Azerbaycanlıların gönlünde taht kurdu.
Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na katılmasının ardından Nuri Bey'e padişah yaverliği rütbesi verildi. Nuri Bey, 1917'ye kadar Trablusgarp ve Bingazi'de görev yaptı, İngiliz, İtalyan ve Fransız kuvvetlerine karşı birçok savaşa girdi.
Gence'ye 25 Mayıs 1918'de ulaşan Kafkas İslam Ordusundaki asker sayısı, Azerbaycan kolordusundan yapılan bin kişilik takviyeyle 12 bine ulaştı. Güzergahındaki Göyçay, Salyan, Ağsu ve Kürdemir'i de Bolşevik birlikleri ve Ermeni çetelerinden temizleyen Kafkas İslam Ordusu, 15 Eylül 1918'de Bakü'yü kurtardı. Kafkas İslam Ordusu, Bakü'nün kurtuluşu için bin 130 şehit verdi.
Kurtardığı Bakü'nün daha sonra Bolşevikler tarafından işgal edilmesi Paşa'yı çok üzdü. Azerbaycanlı Cabbar Ertürk, 1956'da kaleme aldığı "Anayurtta Unutulan Türklük" isimli kitabında Nuri Paşa'nın şu ifadesine yer verdi:
"Ağabeyimin (Enver Paşa) şehit olması kalbimi ne kadar sızlattıysa, Azerbaycan'ın istilası kalbimi ondan daha çok sızlattı. Ağabeyim bir faniydi. Fakat Azerbaycan'daki Türklük ebedidir. Keşke hayatımı kaybetseydim de Azerbaycan Türklüğün dışında kalmasaydı."
23 ekim 2020
ve
6 kasım 2020 aralığı
İkinci Karabağ savaşında en şiddetli çatışmalar Şuşa'da devam ediyordu.
Ermenistan ordusu terk ettiği tüm mevzilerdeki askeri yığınağı Şuşa şehrine götürmüştü. Çünkü savunulması kolay, feth edilmesi zordu.
7 kasımda çatışmalar daha da şiddetlendi. Azerbaycan özel birlikleri ile birlikte zırhlı araçlar da şehre girmeye başlamıştı.
8 kasım Azerbaycan bayrağı Şuşa'da dalgalandığı ve işgalden kurtarıldığı resmen ilan edildi.
Bu süreçte dikkat çeken bir olay gerçekleşti.
Hulusi paşa, Kara kuvvetleri komutanı Orgeneral Ümit Dündar ve beraberindeki heyet 6 kasımda Azerbaycan'a gitmişti. Ermeni haber ajansları yenilgiye kılıf uydurmaya çalışırken bu detayı gözden kaçırdılar veya Şuşa'da savaşan Ermeni askerlerinin moralini bozmak istemediler.
Zaten Hulusi Paşa ve Ümit Paşanın harekatı yönetmek için Azerbaycan'a gittiklerini söyleyecek bilgim yok. Ama önemli olan nokta bunun sahada Ermenistan'ı nasıl demoralize ettiği gerçeğidir. Ve eminim ki İkinci Karabağ savaşı ile ilgili kitaplar yazılırken bu konu detaylı araştırılacak.
Azerbaycan halkı eminim ki Nuri Paşa gibi, Hulusi Paşası olduğunu ve gelecekte bu göreve talip binlerce paşanın olduğunu yakında öğrenecek.
Karabağ Türk'tür.
Karabağ Türkün Oldu.
Yorumlar
Yorum Gönder