Kur'an-ı Kerim'de Beka

Beka, Allah'ın varlığının sonsuzluğunu ifade eden kelamdır.

Sözlükte "sebat ve devam etmek, ke­sintiye uğramadan geleceğe doğru sü­rüp gitmek" anlamına gelen beka, te­rim olarak Allah Teala'nın varlığına her­hangi bir yokluğun gelemeyeceği (fena­nın selbi) manasını taşır; zıddı fena'dır. 

Kur'an'da beka sıfatı ism-i tafdil ve fiil şeklinde Allah'a nisbet edildiği gibi aynı mana­da olmak üzere ahir ve samed isim­leri de 0'na izafe edilmiştir. Ayrıca Kur'an'da Al­lah'ın beka sıfatını ölümsüzlük, fena bul­mamak gibi kavramlarla ifade eden baş­ka ayetler de mevcuttur.

Hadislerde Cenab-ı Hakk'ın beka ile vasıflandı­ğını gösteren, bu lafızdan türemiş veya yakın anlamlı kelimelerden teşekkül et­miş birçok esma-i ilahiyye vardır. Bekanın en sade ve ve­ciz tarifini Hz. Peygamberin, "Aİlahım! Sen evvelsin, senden önce hiçbir şey yok­tur; sen ahirsin, senden sonra hiçbir şey olamaz" şeklindeki duasında görmek mümkündür.

Beka, alemin yaratıcısı olan Allah'ın ezelden beri mevcudiyeti yani kıdem sı­fatı ile yakından ilgilidir. "Kıdemi sabit olanın ademi muhaidir" kaziyyesi gere­ğince ezelden beri mevcut olan Allah'ın geleceğe doğru da sonsuz olarak var ola­cağını kabul etmek mantık bakımından zorunludur. Konu ile ilgili eserlerde sık­ça kullanılan sermediyyet kelimesi, ke-lamcılar tarafından kıdem ile beka ara­sında kurulmuş olan bu bağlantıyı gös­teren ve bu iki sıfatın taşıdığı anlamları ifade eden bir terimdir. "Zeval bulmaz, ölmez" manalarına gelen la yezal ve la yemut lafızları da Cenab-ı Hakk'in beka sıfatını ifade için kullanılmaktadır.

Allah'a nisbet edilen bekanın hangi sı­fat grubu içinde kabul edileceği hususu kelam alimlerince tartışılagelmiş ve Eş'ariyye ile Matüridiyye arasındaki görüş ayrılıklarından birini teşkil etmiştir. Hatta Eş'ariyye içinde bile beka sıfatının yorumlanması konu­sunda görüş ayrılığı vardır. Bizzat İmam Eş'arfnin beka ile ilgili görüşleri Bakıllani. Cüveynr ve Fahreddin er-Razî gibi Eş'ariyye'ye mensup alimler tarafından benimsenmemiştir. Bu husustaki görüş ayrılıkları şu şekilde özetlenebilir:

a- Beka ilim, hayat, kudret sıfatları gi­bi "sıfat-ı meâanî"dendir. Allah Teala ken­di zatına yaraşır bir beka ile bakidir. Bu anlayış İmam Eş'ari ve onu takip eden­lerin görüşüdür, 

b- Beka vücud gibi bir "sıfat-ı nefsiyye" olup zat üzerine zait ve ondan ayrı değildir; zat ile özdeştir; bu sebeple hiçbir şekilde zattan ayrıla­bilecek bir sıfat olarak düşünülemez. Bakıllanf. Cüveyni ve Fahreddin er-Razi bu görüşü savunmuşlardır, 

c- Vücudu sıfat-ı nefsiyye olarak değerlendirme­yen Ehl-i sünnetin çoğunluğu ise beka­nın Allah'ın selbi sıfatlarından biri oldu­ğu görüşünü benimsemektedir.

Kur'an-ı Kerim'de her canlının öleceği ve her şeyin helak ola­cağı ifade edilmekte­dir. Ölümsüzlük ve değişmezlik anlamı­na gelen beka ise sadece Allah'a mah­sustur. Yine Kur'an'da cennet ile cehen­nem ehlinin bulundukları yerlerde ebe­diyen kalacakları, dolayısıyla ölmeyecek­leri haber verilmektedir. Aynı mahiyet­teki ifadeler hadislerde de yer alır[65]. İlk bakışta naslarda göze çar­pan bu ifade farklılıkları kelamcılar ara­sında cennet ve cehennem ile içindeki­lerin devamlılığı konusunda görüş ayrı­lığına yol açmıştır. Nitekim Cehm b. Saf-vân, Allah'tan başka her şeyin fani ol­duğunu ifade eden naslara dayanarak geçmişte olduğu gibi gelecekte de Al­lah'tan başka hiçbir şeyin bulunmaya­cağını, dolayısıyla cennet, cehennem ve içindekilerin yok olacağını savunmuştur. Ebü'l-Hüzey! el-Allâf ise aynı delillere da­yanarak Allah'ın kudretiyle varlık kaza­nan her şeyin (makdurat) fani olduğunu ileri sürmüştür; ancak o bu fenayı ha­reketsizlik manasında anlamıştır. Buna karşılık kelam alimlerinin büyük çoğunluğu, aşağıdaki gerekçelere dayanarak bu görüşleri red­detmişlerdir:

1- Her şeyden önce. "her canlının öle­ceği ve her şeyin helak olacağı" tarzında­ki ifadelerle dünya hayatının ve kainat­taki bu düzenin kastedildiğini kabul et­mek lazımdır. Bu husus, bu tür ifadeleri ihtiva eden ayet ve hadislerin üslup ve muhtevalarından açıkça anlaşılmaktadır.

2- Allah'a nisbet edilen beka ile cen­netle cehennemin bekası mahiyet itiba­riyle birbirinden farklıdır. Allah'a nisbet edilen beka değişmez (la yetegayyer) ve kendisiyle Özdeş (bi-zatihi) anlamına ge­lir. Cennetle cehennemin, bunların için­deki halkın, nimet ve azabın bekası ise kendiliğinden olmayıp Allah'ın yaratma-sıyla mümkündür ve daima değişerek varlığını sürdürmek durumundadır. Ya­ni Allah'tan başka hiçbir şey kendi ken­dine yeterli olarak ve değişmeyerek ay­nıyla varlığını sürdüremez. Tıpkı dünya­daki canlıların, hücrelerinin yenilenerek devam etmesi gibi Allah her an bir cen­net ile bir cehennemi yok eder ve aynı an içinde yerine başka bir cennet ile bir cehennem getirir. Burada bir şeyin ay­nıyla devam etmesi (beka) değil benze­rinin, türünün (emsal) devamı bahis ko­nusudur. Bu İse gerçek değil zahiri bir bekadır.

3- İbn Hazm gibi bazı alimlere göre Al­lah'tan başka bütün varlığı zaman bakı­mından ezeli saymak dinin ve aklın ka­bul edeceği bir şey değildir. Şu halde bir şeyin hadis (yaratılmış) olduğu kabul edil­dikten sonra onun gelecek açısından son­suz (baki, ebedi) olduğunu söylemek din ve mantık açısından imkansız değildir. Bu görüş de Allah'ın dışındaki varlıklara nisbet edilen bekanın gerçek manada bir beka olmadığı düşüncesine dayanır.

Bu makale http://www.filozof.net/Turkce/nedir-ne-demek/11578-beka-nedir-ne-demek-bekanin-anlami-allahin-sifatlarindan.html adresinden alıntıdır. Bu bilgileri blog okurlarımla da paylaşmak amacıyla buradan da paylaşmak istedim. Bu sitede bir çok dini bilgilere erişebilirsiniz.